Stuur dan je reactie naar:
Joost van Gemeren
Wanneer personen willen en kunnen werken, maar dit alleen onder
aangepaste omstandigheden kunnen doen, dan kunnen zij in aanmerking
komen voor een beschutte werkplek. De mate van (structurele) begeleiding
en aanpassingen van de werkplek die zij nodig hebben, is meer dan van
een reguliere werkgever (op eigen kosten) te verwachten is.
Sinds de invoering van de Participatiewet (2015) zijn gemeenten
verantwoordelijk voor het realiseren van deze zogenoemde ‘beschutte
werkplekken’. Deze personen vielen voorheen onder de doelgroep van de
Wet sociale werkvoorziening (Wsw). Tot dusver blijkt het aantal
gerealiseerde werkplekken achter te lopen op de taakstelling.
Significant APE heeft onderzoek verricht naar hoe gemeenten hun beschutte werkplekken organiseren en welke rol de kosten hierbij spelen. Een belangrijke hoofdvraag daarbij is: wat is de kostprijs voor het realiseren van een beschutte werkplek ? Het onderzoek heeft plaatsgevonden in de periode medio 2022 tot januari 2023.
Naar een werkplek beschut
Gemeenten en uitvoerders begeleiden kandidaten bij het krijgen van
een indicatie ‘beschut’ – via het UWV. Na het verkrijgen van een
indicatie nieuw beschut, kan een persoon op verschillende plekken
geplaatst worden. Dit kan zijn ‘binnen’ (69%) of ‘buiten’ (6%) bij de
voormalige Sociale Werkbedrijven, via individuele- of groepsdetachering
(resp. 6% en 19%) of – een enkele keer – bij een reguliere werkgever
(niet opgenomen in de steekproef). Beschut werkers voeren werkzaamheden
uit bijvoorbeeld in de productie (zoals het inpakken van goederen), in
groenvoorziening of schoonmaak.
Uit het onderzoek blijkt dat beschut werkers gemiddeld een
dienstverband hebben voor 27 uur per week. Vaak eerst voor bepaalde
tijd. Naar schatting is bijna de helft (45%) uitgestroomd vanuit een
uitkering Participatiewet en ongeveer een tiende (11%) heeft een overige
uitkering, met name een Wajong-uitkering. Daarnaast heeft ruim een
kwart nog een bijstandsuitkering (naast deeltijdwerk), de rest is niet
uitkeringsgerechtigd.
Kostprijs van een werkplek beschut fors hoger dan beschikbare financiering
Sommige gemeenten geven aan dat financiering een belangrijke rol speelt bij de – tot dusver minder dan afgesproken – realisatie van beschut werkplekken. Over het algemeen hebben gemeenten en uitvoerders een financieel tekort op dit dossier. Enerzijds omdat de omzet per medewerker (‘Netto toegevoegde waarde’) ontoereikend is om de netto salariskosten van de beschut werker te dekken (‘subsidietekort’). Medewerkers ‘binnen’ genereren een lagere netto-omzet, waardoor de kostprijzen voor deze plekken hoger liggen dan bij werkplekken ‘buiten’ of bij detachering.
Anderzijds is de bijdrage van € 8.100 per werkplek in 2022 doorgaans
ontoereikend om de begeleidingskosten en de overige kosten te dekken
(‘operationeel tekort’). Door het subsidietekort en het operationeel
tekort is de verwachte kostprijs in 2022 aanzienlijk hoger dan de
beschikbare financiering. Zie tabel 2 voor een overzicht van de
gemiddelde totale kostprijs in 2022. In de rechterkolom is de kostprijs
weergegeven als we de 10% hoogste en 10% laagste waarnemingen
(uitschieters) buiten de berekening van het gemiddelde houden.
Ontwikkelingen kostprijs van de beschutte werkplek
Verschillende zaken zijn van invloed op de verdere ontwikkeling van de kosten van een beschutte werkplek, waaronder uitstroom van de doelgroep Wsw, verhoging van het minimumloon (WML) en het afschaffen van het Lage-inkomensvoordeel (LIV). Naar verwachting zal de kostprijs in 2023 verder oplopen.
Doorontwikkeling kengetallen noodzakelijk
Tijdens het onderzoek is gebleken dat er aanzienlijke verschillen zijn in de mate waarin kengetallen bij uitvoerders ontwikkeld zijn of konden worden. Daarmee verschilt de betrouwbaarheid van de cijfers per uitvoerder. Daarnaast maken verschillende complicerende aspecten het lastig om een inschatting te maken van wat een gemiddelde beschutte werkplek precies kost. Zo is de netto toegevoegde waarde van een (individuele) medewerker beschut moeilijk meetbaar, omdat beschut werkers doorgaans samenwerken in een team met andere medewerkers. Doorontwikkeling van de financiële kengetallen en monitoring kan helpen meer zicht te krijgen op de kostprijzen nieuw beschut.
Aanbevelingen
Het rapport bevat dertien aanbevelingen en succesfactoren om de realisatie van beschutte werkplekken op kosteneffectieve wijze te versnellen. De aanbevelingen en succesfactoren hebben betrekking op gemeenten, uitvoerders en op het gehele stelsel. Een belangrijke aanbeveling is om de bekostigingswijze (beter) te laten aansluiten op de uitvoering en de daarbij horende integrale kosten van beschut werkplekken.
De gehele rapportage en de Kamerbrief zijn hier te vinden.